A(boas)

Que a palabra avoa se pronuncie igual que a boa non é ningunha casualidade. Comparten unha prosodia que, se ben pode resultar ambigua, tende a remitir, dun xeito arquetípico, a unha relación semántica case metonímica. En termos máis sinxelos: a avoa é sempre a boa. O contido polo continente. A figura da avoa e a calidade que intrinsicamente alberga: o ser boa. E así se perpetuou a idea de que, a partir de certa idade, a bondade se adhire ao espírito cun ritmo paralelo ao que marcan as engurras sobre a pel. Iso é ser avoa, ser xenerosa, sacrificada, abnegada. Ter sempre caldo na neveira, como dixo Rigoberta Bandini. Gardar dores moi longas e silencios aínda máis longos que as oculten. 

Semella, a primeira vista, unha imaxe certamente entrañable. Quen non gusta de pensar na súa avoa como un ser incansablemente entregado á felicidade dos seus? A avoa é un lugar quente, seguro e reconfortante. Un acolleito de mans ásperas, lentes de moita gradación e perfume de Francia os domingos, dese que trouxera o irmán emigrado. E, sen decatarnos (ou sen querer facelo), negamos a través da idealización da vellez unha realidade que para a súa sorte (e desgraza) lles ensinaron a agochar dende ben novas: a de ser persoa. 

Fillas dunha guerra fratricida —as máis delas—, infantes da miseria e adolescentes dunha ditadura que coartou calquera expectativa de independencia, foron mulleres de, fillas de, nais de... Sempre supeditadas a ser validadas por esa preposición de dúas letras na que se tiña que conter, necesariamente, un vínculo de sangue masculino que as honrase. Resulta, así, canto menos paradoxal pensar que fose precisamente o sangue do seu ventre o que fraguou dito vínculo. Deprenderon axiña que a resignación sería unha aliada, a compracencia a única fonte de recompensa e o individualismo, un pecado capital. Elixíuselles un único camiño a todas mesmo antes de naceren e, ás que se viron desviadas pola vontade ou polas circunstancias, prohibíuselles o acceso a unha realidade que se lles impuxo como propia. Como decente. E, máis perigosamente, como natural. Gaslighting diriamos agora. 

Pero sesenta, setenta ou oitenta anos máis tarde, sérvennos con pulso trémulo un anaco desa tortilla que sabe á mesmísima gloria e parécenos que naceron para iso, que medraron para iso, que casaron para iso. Cremos que levan unha vida enteira pelando patacas e batendo ovos para acabar servíndonos un manxar co que gorentar o noso padal e, se cadra, se sobra algo cando marchen todos, requentar un pedazo no microondas antes de ir durmir e agarimar o seu. O mesmo que durante anos só coñeceu o rozamento das frangullas de broa molladas en leite morno para poder poñer un anaco de carne debaixo do garfo dos fillos. E volve parecernos admirable, loable, mesmo nostálxico. E nun primeiro cuarto de século tinguido de morado e oitoseme esquecemos que para que esa mañá nos levantemos co dereito a cortar o aire cunha pancarta, moitas outras o cortaron cunha aixada, cun mandil ou cun pano de limpar a barra do bar. Supoño que é máis sinxelo xunguir o infrutífero dos seus degoiros á incuestionable máxima tan escoitada e tan pouco comprendida: eran outros tempos!

As avoas son as boas, ou non o son. Son o froito da convivencia histórica coa necesidade (imposta) de encarnar a virtude do amor ao próximo, pero, ao contrario do que nos fixeron crer, non é o natural. Carece de toda naturalidade negar, e permitiráseme esta flagrante falta de concordancia de xénero (pois en cuestións de xénero ás veces é mellor non concordar co establecido), a todas estas seres humanos a posibilidade de ser aceptadas como indiscretas, inconformistas, insubmisas, insatisfeitas, insaciables. E mudar o de polo in. En definitiva, redimilas da obrigatoriedade de acompañar o seu nome, traballo ou posición dunha palabra de enlace que as una a unha entidade percibida como superior, para concederlles o luxo de incorporar un prefixo ao seu propio cualificativo: autónomo, íntegro e, agora si, natural.

Permitámoslles ser (e ter sido), xa que os seus tempos non llo permitiron (nin permiten) egoístas, vingativas, testudas, malhumoradas, promiscuas, capaces, vagas, infelices, esaxeradas, antipáticas, molestas, hedonistas e un longo etcétera. Permitámonos entendelas sen visualizalas ancoradas á imaxe da muller que todo o dá, xa que nunca ninguén lles preguntou nin se eran mulleres, nin se querían dar. 

Permitamos todo isto pola soa e única razón de que, quixesen ou non, ao final déronnolo.  

Noela Rivas